Thị trường dầu thô toàn cầu đang đứng trước hai thay đổi mang tính dài hạn, có thể làm thay đổi cách thức vận chuyển và định giá dầu trong những năm tới.

Yếu tố đầu tiên liên quan đến cung – cầu. Phần lớn nhu cầu tăng trưởng tập trung ở châu Á, trong khi nguồn cung mới chủ yếu đến từ khu vực châu Mỹ ngoài Mỹ.

Yếu tố thứ hai là tác động ngày càng lớn từ địa chính trị, khi các dòng chảy dầu có nguy cơ bị cắt đứt khỏi những trung tâm tiêu thụ. Ví dụ rõ ràng nhất là việc châu Âu gần như ngừng nhập khẩu dầu từ Nga sau cuộc xung đột Ukraine.

Hai động lực này sẽ buộc thị trường dầu mỏ phải thích ứng: Các tuyến vận chuyển dài hơn, thách thức trong việc tìm loại dầu phù hợp với cấu hình lọc dầu, và sự thay đổi trong cách định giá dầu giữa các khu vực.

Trong bài trình bày tại hội nghị APPEC ở Singapore, các nhà phân tích của Argus Media nhấn mạnh rằng châu Mỹ sẽ là trung tâm tăng trưởng nguồn cung ngoài OPEC từ 2024–2030. Dầu thô từ khu vực này chiếm tới 85% tăng trưởng, tương đương 3.63 triệu thùng/ngày. Phần lớn đến từ Canada, Brazil, Guyana, Argentina và Suriname, trong khi Mỹ chỉ có mức tăng khiêm tốn và Mexico có khả năng suy giảm do các mỏ già cỗi.

Ở chiều ngược lại, nhu cầu tăng chủ yếu đến từ các thị trường phía Đông kênh đào Suez. Argus dự báo Ấn Độ sẽ dẫn đầu với mức tăng 2 triệu thùng/ngày giai đoạn 2024–2030, tiếp theo là khu vực châu Á–Thái Bình Dương với 600,000 thùng/ngày. Trung Quốc được dự báo giảm 100.000 thùng/ngày do tốc độ điện khí hóa đội xe vận tải nhanh chóng. Ngoài ra, nhu cầu dự kiến tăng thêm 1 triệu thùng/ngày ở Trung Đông, 600,000 ở châu Phi và 500,000 ở Mỹ Latinh. Tổng cộng, khoảng 90% mức tăng trưởng nhu cầu nằm ở phía Đông kênh Suez.

Các số liệu từ Kpler cho thấy thực tế này đang diễn ra. Trong quý II/2024, xuất khẩu dầu từ châu Mỹ sang châu Á đạt kỷ lục 4.09 triệu thùng/ngày, tăng từ 3.6 triệu trong quý I và chiếm khoảng 16% lượng nhập khẩu đường biển của châu Á.

Thách thức

Ngành dầu mỏ vốn có khả năng thích nghi với các luồng chảy thay đổi, nên việc vận chuyển dầu từ châu Mỹ sang châu Á được xem là khả thi, dù chi phí cao hơn. Tuy nhiên, thách thức lớn hơn nằm ở đặc điểm dầu. Ngoại trừ dầu nặng Canada, phần lớn nguồn cung mới có xu hướng dầu nhẹ, ngọt – trong khi nhu cầu xăng (sản phẩm chính của loại dầu này) có thể giảm do quá trình điện khí hóa phương tiện giao thông.

Một vấn đề khác là cách định giá. Liệu WTI sẽ nổi lên thay thế Brent làm chuẩn toàn cầu, hay thị trường sẽ chuyển sang cơ chế định giá theo giao hàng tại châu Á?

Địa chính trị

Tương lai thị trường dầu còn phụ thuộc vào chính trị. Tổng thống Mỹ Donald Trump coi năng lượng là công cụ đàm phán thương mại, thường gắn các thỏa thuận mua dầu và khí tự nhiên hóa lỏng Mỹ với các đàm phán song phương. Điều này có thể thúc đẩy nhập khẩu dầu Mỹ từ Nhật Bản và Hàn Quốc, nhưng đồng thời khiến những quốc gia không đạt thỏa thuận – như Trung Quốc và Ấn Độ – có xu hướng tránh xa.

Thị trường dầu vốn đã chịu tác động chính trị, và xu hướng phân cực có thể tăng mạnh trong những năm tới, khi các nước nhập khẩu buộc phải chọn nhà cung cấp “được Trump ủng hộ” hoặc “không được Trump ủng hộ”. Vấn đề ở chỗ, Trump đã cho thấy ông có thể thay đổi liên minh khá nhanh, tạo thêm sự phức tạp cho dòng chảy dầu toàn cầu.